มีดหรือดาบที่ทำจากเหล็ก “ดามาสกัส (Damascus)” ถือว่าเป็นหนึ่งในอาวุธที่ดีที่สุดในโลก นอกจากเนื้อเหล็กที่มีลวดลายสวยงามแล้ว ยังมีความเหนี่ยวและแข็งแกร่งอย่างลงตัว
เหล็ก Damascus หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Wootz steel มีแหล่งกำเนิดในเอเชียโดยเฉพาะแถบตะวันออกกลาง (Middle East) เมื่อประมาณ 900 กว่าปีก่อนคริสตกาล เป็นเหล็กที่เกิดจากการตีทบกันของเหล็กหลายชั้น (Laminated steel) โดยใช้เหล็กสองถึงสามชนิดตีทบกัน ทำให้เนื้อเหล็กมีคุณสมบัติที่ดีเยี่ยมทั้งด้านความแข็ง เหนียว ยืดหยุ่น และความคม
จากหลักฐานพบว่าเหล็ก Damascus พบได้ตั้งแต่สมัยโรมันเพื่อใช้ทำชุดเกราะและอาวุธ โดยมีชื่อเสียงมากขึ้นจากอาวุธที่ถูกใช้โดยพวกอาหรับ แต่วิธีการผลิตเหล็ก Damascus ที่แท้จริงได้สูญหายไปเมื่อประมาณ 400 กว่าปีก่อน ทำให้ปัจจุบันนี้เหล็ก Damascus ที่พบเห็นทั่วไปเป็นเหล็กที่ทำเลียนแบบลักษณะภายนอกให้คล้ายเหล็ก Damascus ของดั่งเดิมด้วยวิธีการผลิตที่แตกต่างกัน
เหล็ก Damascus ปัจจุบันนี้ทำจากเหล็กผสมอัลลอยด์ผสมคาร์บอน ซึ่งลายน้ำ (Carbine precipitated sheet) เป็นส่วนที่ทำให้เหล็กชนิดนี้มีความแข็งมากขึ้น หากคมของมีดถูกออกแบบมาให้ตรงกับตำแหน่งของลายน้ำสีเข้มนี้จะทำให้คมมีดมีความคมและแข็งแรงมากขึ้น ในการผลิตใช้วิธีการตีทบกันของเหล็กหลายชนิดและหลายชั้นคล้ายกับการตีดาบญี่ปุ่น Katana ที่เลื่องชื่อ
มีดที่ทำจากเหล็ก Damascus ที่ดีนั้นควรมีลายน้ำที่ชัดเจน ลายน้ำขนานกันสม่ำเสมอ เวลาประเมินคุณภาพของเนื้อเหล็กมักจะดูจากจำนวนชั้นของเหล็กที่ตีทบกัน (ขั้นต่ำสุดควรมีอย่างน้อย 500 ชั้น) ยิ่งมีจำนวนชั้นมากขึ้น ยิ่งมีคุณภาพดี นอกจากนั้นมีดที่ทำโดยการตีมีดขึ้นรูปแบบดั้งเดิมจะมีคุณภาพดีกว่าการใช้เครื่องมือตัดแผ่นเหล็กเป็นรูปใบมีดเพราะชั้นต่างๆของเนื้อเหล็กจะยังเกาะติดกันดีอยู่เมื่อใช้วิธีการตีขึ้นรูป
สีของลายน้ำในเหล็ก Damascus มีความแตกต่างกันขึ้นกับปริมาณของอัลลอยด์ในเนื้อเหล็กและวิธีการตีเหล็กขึ้นรูป มีการแช่ในน้ำกรดเพื่อให้ลวดลายชัดขึ้นแต่ไม่ใช่เพื่อสร้างลายน้ำ (มีดที่ทำให้เกิดลายน้ำโดยใช้น้ำกรดกัดนั้นเป็นมีดที่มีคุณภาพต่ำและไม่ถือว่าเป็นเหล็ก Damascus แต่ก็มีช่างทำมีดบางรายใช้เหล็กแบบนี้และหลอกผู้ซื้อว่าเป็นเหล็ก Damascus)
ถึงแม้วิธีการทำเหล็ก Damascus ที่เลื่องชื่อในอดีตได้หายสาบสูญไปแล้ว แต่มีดที่ทำจากเหล็ก Damascus สมัยใหม่ก็ยังถือว่ามีความสวยงามและแข็งแกร่งไม่แพ้ในอดีต การหามีดที่ทำจากเหล็ก Damascus ที่ดีนั้นไม่ใช่เรื่องง่ายแต่ก็ไม่ยากจนเกินไปนัก
สุดท้ายนี้ทุกครั้งที่จับมีดขอให้มี “สติ”
เรียบเรียงโดย Batman
อ้างอิงเนื้อหาบางส่วนจากบทความเรื่อง Damascus Steel Blades จาก the-knife-connection.com ,Damascus Blade Blanks – Starting with Quality จาก knife-making-supplies.net